สังฆทานยา คือ การจัดเครื่องสังฆทาน ด้วยยารักษาโรค เพื่อนำไปถวายแก่พระสงฆ์ เพื่อเป็นการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกัน บำบัด รวมถึงการรักษาอาการอาพาธ เบื้องต้นได้อย่างเหมาะสม ซึ่งถือเป็นการถวายจตุปัจจัยที่สำคัญ 1 ใน 4 โดยตรง คือ ยารักษาโรค และหากต้องการให้เกิดบุญ และให้ได้รับอานิสงส์แห่งบุญนั้น ก็ควรต้องเกิดจากจิตอันเป็นกุศล และใช้ปัจจัยที่ได้มาจากความสุจริต มีความตั้งใจและความปรารถนาดี ที่จะทะนุบำรุงศาสนา โดยผ่านการดูแลพระสงฆ์ผู้ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ ให้มีสุขภาพแข็งแรง เพื่อที่จะเผยแผ่และสืบทอดคำสอนขององค์พระสัมมาพุทธเจ้าสืบต่อไป นอกจากนี้ เราจำเป็นต้อง ใส่ใจด้วยการคำนึงถึงผู้ที่รับยานั้นไปใช้ด้วย โดยจำเป็นต้องรู้ว่ายาชนิดใดบ้างที่เหมาะสมและมีประโยชน์ แก่พระสงฆ์ เพราะหากเลือกเอาแต่ตามสะดวกของผู้ให้ การทำบุญนี้อาจจะไม่เกิดบุญ และอาจจะสร้างกรรมโดยไม่รู้ตัว
ในปัจจุบันสังฆทานได้รับความนิยมกันมาก แต่ก็มีบางประเด็นที่ยังเป็นข้อกังขา และมีข้อคิดบางอย่าง เพื่อให้สังฆทานยาได้ประโยชน์ ดังนั้น สำหรับผู้ขายและผู้ซื้อนั้น ควรใส่ใจในปัญหาเหล่านี้ คือ
- สังฆทาน ทำไมขายในร่นสังฆทานได้ ก็เพราะยาในสังฆทานส่วนใหญ่เป็นยาสามัญประจำบ้าน มีทั้งยาสามัญประจำบ้านแผนปัจจุบัน สังเกตว่า จะมีกรอบสีเขียว ส่วนยาสามัญประจำบ้านอีกกลุ่ม คือ ยาสามัญประจำบ้านแผนโบราณ ซึ่งก็จะมีข้อมูลระบุที่ฉลากเช่นกัน
ยาสามัญประจำบ้านสามารถซื้อขายได้ทั่วไป แต่ก็ต้องระมัดระวัง หากมีกลุ่มยาอื่นที่ไม่ใช่ยาสามัญประจำบ้าน ตาม พรบ.ยา ถือว่าผิดกฎหมายแม้ว่าจะไม่ใช่ร้านขายยาโดยตรง แต่ใส่เป็นกล่องจัดเป็นชุดสังฆทานและขายในที่อื่นที่ไม่ใช่ร้านยาก็ถือว่าผิด พรบ.ยา
- ในสังฆทานยา มักจะมีผลิตภัณฑ์สมุนไพร ผลิตภัณฑ์สุขภาพ หือผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร เช่น วิตามิน สมุนไพร กลุ่มผลิตภัณฑ์ชนิดต่างๆ กลุ่มนี้ ผู้ประกอบการที่นำมาใส่กล่องสังฆทานยา ควรเลือกกลุ่มผลิตภัณฑ์ที่มีฉลากครบถ้วน และไม่ควรเป็นกลุ่มที่มีการขายที่เข้าข่ายโฆษณาหลอกลวง โม้เกินจริง สำหรับผลิตภัณฑ์กลุ่มนี้ พระ-เณรที่รับถวาย ควรอ่านฉลากให้ถี่ถ้วนก่อนใช้
การถวายยารักษาโรคเป็นบุญใหญ่ที่ควรทำอย่างยิ่ง เพราะการถวายยารักษาโรคให้อานิสงส์มาก ซึ่งถ้าใครไม่อยากเจ็บไข้ได้ป่วยหรือไม่อยากทรมานจากการเป็นโรคร้าย ควรสร้างบุญนี้ให้เป็นอาจิณกรรม หรือทำบุญประเภทนี้บ่อย ๆ ดังเรื่องราวของ พระพากุลเถระ พระอรหันต์ผู้เป็นเลิศในด้านมีอาพาธน้อย (ป่วยน้อย) เพราะอดีตชาติท่านได้ถวายยาแด่ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าอโนมทัสสี และถวายยาแด่คณะพระภิกษุในยุคของ พระวิปัสสีพุทธเจ้า ด้วยเหตุนี้ บุญจึงส่งผลให้พระพากุลเถระมีอายุขัยยืนยาวถึง 160 ปี ไม่อาพาธหรือป่วยไข้เลย ซึ่งเอื้ออำนวยต่อการปฏิบัติธรรมของท่านมาก ๆ
อีกทั้งอานิสงส์จากการถวายยารักษาโรคยังมีปรากฏชัดอยู่ใน พระไตรปิฎก เล่มที่ 32 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 24 ขุททกนิกาย อปทาน ภาค 1 ปิลินทวรรคที่ 40 ปิลินทวัจฉเถราปทานที่ 1 (391) ว่าด้วยผลแห่งการถวายไทยธรรมอันสมควร ซึ่งจะขอแบ่งเป็นข้อ ๆ ดังนี้
อานิสงส์จากการถวายยารักษาโรค
การถวายยารักษาโรคแด่พระสงฆ์ จะได้รับอานิสงส์ในเรื่องของสุขภาพอย่างมาก ไม่ต้องประสบกับโรคร้าย มีอายุยืน การเดินทางไร้อุปสรรค หากพบความติดขัดก็จะผ่านพ้นไปได้ด้วยดี จะมีที่พึ่งเข้ามาอยู่เสมอ อันตรายหนีหาย ได้รับความเมตตาจากคนรอบข้าง หากขอความช่วยเหลือจะได้รับความช่วยเหลืออย่างดี โดยสามารถระบุได้ดังนี้
- ทำให้เป็นผู้มีอายุยืน
- ทำให้เป็นผู้มีกำลัง มีเรี่ยวแรงมาก
- ทำให้เป็นผู้มีดวงปัญญาสว่างไสว ฉลาดทั้งทางโลก ทางธรรม
- ทำให้เป็นผู้มีผิวพรรณวรรณะผ่องใส งดงาม สุขภาพผิวดี
- ทำให้เป็นผู้มียศ ได้รับการยกย่องสรรเสริญ
- ทำให้เป็นผู้มีความสุขกาย สุขใจ
- ทำให้เป็นผู้ปราศจากอันตรายใด ๆ
- ทำให้เป็นผู้ปราศจากสิ่งอัปมงคล ปราศจากเสนียดจัญไรทั้งหลาย
- ทำให้เป็นผู้ที่มหาชนยำเกรงทุกเมื่อ
- ทำให้ไม่พลัดพรากจากของรัก
การทำบุญด้วยการถวายของแด่พระสงฆ์ นอกจากจะได้รับอานิสงส์ผลบุญแล้ว ยังช่วยอำนวยความสะดวกให้กับพระสงฆ์ ผู้เป็นตัวแทนเผยแผ่หลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า ถือเป็นการทำทานที่ยิ่งใหญ่อีกด้วย

สังฆทาน
อโรคาปรมาลาภา – Set ใหญ่ เจตจำนงค์แห่งบญ: สุขภาพนั้นสำคัญที่สุด สุขภาพกายที่ดีนั้นไม่สามารถซื้อได้ด้วยปัจจัย
สังฆทาน
ชุดบรรเทากรรมด้วยกรรมที่สร้างมาทำให้ทุกกาย ทุกใจ ปัญหารุมเร้า จึงอยากตัดขาดจากเวรกรรม (อโหสิกรรม)